Filmy film czarno-biały, lata 50., na podstawie powieści

Historia człowieka, który szuka ucieczki przed konsekwencjami wojny i chce rozpocząć nowe życie. Nie wykonał rozkazu. Ucieka i osiedla się w małym miasteczku, gdzie szuka zapomnienia i samotności. Poznaje tam Lucynę – dziewczynę dojrzalszą od niego. Kiedy członkowie organizacji podziemnej wpadają na jego trop, opuszcza pośpiesznie miasteczko. Wszystko wskazuje jednak na to, że wróci do Lucyny, bo łączy ich prawdziwa miłość…

Anastazy jest młodym mężczyzną ciężko pracującym w pobliskim kamieniołomie. Pewnego dnia zostaje ranny w wypadku, a na miejsce przybywa młoda lekarka Beata, która dopiero co przyjechała do miasteczka, aby odbyć tutaj praktykę. Okazuje się jednak, iż chłopak – nie zważając na różnice klasowe i majątkowe – czuje do niej coś więcej niż tylko sympatię…

Fabułę filmu tworzą przeplatające się powojenne losy byłego pilota RAF-u, działaczki Związku Walki Młodych i oddanego komunisty. Tłem dla historii bohaterów, miejscami przebijającym się na pierwszy plan, są wydarzenia polityczne kolejnych okresów odradzającej się Polski. Opowieść o trudnych wyborach, skomplikowanych sytuacjach i o losach zwykłych ludzi, którzy po II wojnie światowej chcieli na nowo rozpocząć normalne życie. Obraz, który cenzura ukryła przed oczami widzów na przeszło dwadzieścia lat.

Piszczyk pragnie się dostosować się do aktualnej sytuacji politycznej, ale mu się to nie udaje – z różnych powodów. Pragnie być wzorowym harcerzem, ale kompromituje się na defiladzie. W czasie antysemickich ekscesów na uczelni wzięty zostaje za Żyda, a kiedy znajduje się wśród osób niszczących sklepy żydowskie, zostaje pobity przez policjantów. We wrześniu 1939 roku przymierza wymarzony mundur podchorążego i w nim trafia do oflagu, gdzie po pewnym czasie zostaje zdemaskowany i uznany za szpiega. Podobny los czeka go w organizacji podziemnej. Po wojnie robi oszałamiającą karierę, wcielając w życie, dosłownie i bezmyślnie, aktualne hasła i zarządzenia…

Roman jest byłym żołnierzem Armii Krajowej. Pod koniec wojny otrzymuje rozkaz zlikwidowania ważnej osoby podejrzanej o współpracę z komunistami. Będąc targanym wyrzutami sumienia, wyroku nie wykonuje, przeprowadza się do innego miasta. Po latach zostaje jednak rozpoznany i uwięziony, by jedenaście lat później zostać objętym amnestią i wyjść z więzienia.